Déjà vu: Νιώθεις ότι έχεις ξαναζήσει τις στιγμές που ζεις; Να τι συμβαίνει στον εγκέφαλό σου εκείνη τη στιγμή!

Το déjà vu περιγράφεται ως το αίσθημα ότι κάτι έχεις ήδη βιώσει, χωρίς όμως να το θυμάσαι ακριβώς. Αυτό συμβαίνει συνήθως φευγαλέα και απροσδόκητα. Μπορεί, για παράδειγμα, να ζεις κάτι που σου φαίνεται πολύ οικείο. Αυτό συμβαίνει στο 60-80% του πληθυσμού, και μπορεί να είναι μια πολύ ενοχλητική εμπειρία, επειδή από τη μία νιώθεις πως όλο αυτό το έχεις ξαναζήσει κι από την άλλη αισθάνεσαι το αντίθετο.

Πιθανές εξηγήσεις

Το déjà vu συμβαίνει χωρίς προειδοποίηση και συνήθως είναι πολύ σύντομο. Επιπλέον, συμβαίνει και σε υγιείς ανθρώπους που δεν πάσχουν από προβλήματα υγείας ή ζητήματα που έχει σχέση με το μυαλό και τη μνήμη, γεγονός που καθιστά ιδιαίτερα περίπλοκη τη διεξαγωγή οποιασδήποτε επιστημονικής μελέτης, ωστόσο δεν είναι κάτι που πρέπει να σε τρομάζει. Βέβαια, ένα άτομο που δεν είναι εξοικειωμένο με αυτή την έννοια, μπορεί να δυσκολευτεί να συνειδητοποιήσει ότι βιώνει μια απλή αίσθηση, εντύπωση. Αν και η αιτία που συμβαίνει όλο αυτό δεν είναι ακόμη ξεκάθαρη, έχουν αποδειχθεί διαφορετικές θεωρίες, μερικές από τις οποίες σχετίζονται με τη μνήμη. Ποιες είναι αυτές;

Σιωπηρή μνήμη

Η ερευνητής του Κολοράντο Πανεπιστήμιο Anne Cleary έχει μελετήσει αυτό το φαινόμενο και η έρευνά της την οδήγησε στο συμπέρασμα ότι το déjà vu μπορεί να συμβεί ως αντίδραση σε ένα γεγονός που μοιάζει με κάτι που πραγματικά έζησες, αλλά δεν θυμάσαι για κάποιο λόγο. Εξηγεί πως είναι όπως όταν θες να πεις μια συγκεκριμένη λέξη και νιώθεις πως την έχεις στην άκρη της γλώσσας σου, αλλά δεν καταφέρνεις να την πεις. Ωστόσο, στη συγκεκριμένη περίπτωση είναι σαν μια εκδήλωση οικειότητας, λες και αισθάνεσαι αρκετά οικεία και άνετα να κάνεις κάτι που δεν έχεις ξανακάνει.

Unsplash/ Eli DeFaria

Διχασμένη αντίληψη

Αυτή η θεωρία σχετίζεται με την αντίληψη για κάτι που βιώνεται σε δύο διαφορετικούς χρόνους, αλλά με διαφορετικούς βαθμούς προσοχής. Για παράδειγμα, φαντάσου ότι περνάς από έναν δρόμο ως επιβάτης σε ένα αυτοκίνητο, οπότε αποσπάται η προσοχή σου και δεν δίνεις ιδιαίτερη προσοχή. Λίγο αργότερα, επιστρέφεις στον ίδιο δρόμο, αλλά αυτή τη φορά με τα πόδια και είσαι πιο προσεκτικός στη διαδρομή. Στη συνέχεια, μπορεί να νιώσεις αυτό που λέμε déjà vu. Αυτή η θεωρία υπονοεί ότι ο εγκέφαλος μπορεί να αρχίσει να σχηματίζει μια μνήμη ακόμη και αν έχει πολύ λίγες πληροφορίες – που μπορεί να προέλθει από μια απλή ματιά – ενώ το άτομο δεν τις έχει συγκρατήσει αυτές τις πληροφορίες.

Σύγχυση στον εγκέφαλο

Μια άλλη πιθανή εξήγηση είναι η σύγχυση του εγκεφάλου, μεταξύ του τμήματος που ακολουθεί τα παρόντα γεγονότα και αυτού που διαχειρίζεται τις αναμνήσεις. Όταν ο εγκέφαλος λαμβάνει πληροφορίες, ακολουθεί κανονικά μια πορεία από τη βραχυπρόθεσμη μνήμη στη μακροπρόθεσμη μνήμη. Αυτή η θεωρία υποδηλώνει ακριβώς ότι οι αναμνήσεις της βραχυπρόθεσμης μνήμης παίρνουν μια συντόμευση στη μακροπρόθεσμη μνήμη. Ο εγκέφαλος τότε αντιλαμβάνεται εσφαλμένα τι συμβαίνει στο παρόν ως ανάμνηση για κάτι που έχει ήδη συμβεί στο παρελθόν. Η αίσθηση που δημιουργείται είναι ότι νομίζεις ότι ξαναζείς μια παλιά μνήμη, όταν το εν λόγω συμβάν συνέβη στην πραγματικότητα ένα δευτερόλεπτο πριν.

Φυσικά και όλες αυτές οι περιπτώσεις δεν χρειάζεται να σε ανησυχούν, γιατί μπορεί πολύ απλά να πρόκειται για μια παρόμοια κατάσταση του παρελθόντος που να μην την θυμάσαι. Ωστόσο, αν το déjà vu συνοδεύεται από δυσφορία ή σπασμούς, συνιστάται να συμβουλευτείς έναν ειδικό. Διαφορετικά, φρόντισε να ξεκουραστείς και να μειώσεις τα επίπεδα άγχους, ώστε να είσαι σε θέση να κατανοείς πότε κάτι συμβαίνει στ’ αλήθεια και πότε όχι.