του Ξενοφώντα Τσούκαλη, M.D., medlabnews.gr iatrikanea
Η πνευμονία είναι η λοίμωξη των πνευμόνων, η οποία προκαλεί βήχα, πυρετό και δυσκολία στην αναπνοή. Είναι μία σοβαρή κατάσταση, ειδικά στα μικρά παιδιά, στα άτομα ηλικίας άνω των 65 ετών και στα άτομα που έχουν άλλα σοβαρά προβλήματα υγείας.
Η πνευμονία είναι η πιο γνωστή νόσος του αναπνευστικού από την αρχαιότητα. Πρώτος ο Ιπποκράτης(460-370π.Χ) αναφέρεται στη νόσο και τα συμπτώματά της. Στους αιώνες η πνευμονία θεωρείται κύρια αιτία νοσηρότητος και θνητότητος. Το 1918 ο εξέχων ιατρός Ουίλιαμ Όσλερ χαρακτηρίζει την πνευμονία ως ΄΄κυβερνήτη΄΄ των αιτιών θανάτου εκείνη την εποχή. Το 1929 ο Άγγλος ερευνητής Αλεξάντερ Φλέμινγκ ανακαλύπτει την πενικιλλίνη, το πρώτο αντιβιοτικό σκεύασμα. Έκτοτε η αλματώδης εξέλιξη της ιατρικής επιστήμης μείωσε τη θνησιμότητα της πνευμονίας στον ανεπτυγμένο κόσμο.
Η Παγκόσμια Ημέρα κατά της Πνευμονίας (World Pneumonia Day) καθιερώθηκε το 2009, με πρωτοβουλία του Παγκόσμιου Συνασπισμού κατά της Παιδικής Πνευμονίας μετά από τη σύμπραξη 125 μη κυβερνητικών οργανώσεων, κινημάτων πολιτών και κυβερνητικών οργανώσεων, προκειμένου να υποστηριχθούν οι προσπάθειες όλων των εμπλεκομένων φορέων για την αντιμετώπιση της νόσου. Η Παγκόσμια Ημέρα κατά της Πνευμονίας παρέχει μια καλή ευκαιρία για να επιστήσουμε την προσοχή στην παιδική επιβίωση, καθώς σήμερα η πνευμονία αποτελεί τη μοναδική κυριότερη αιτία θανάτου παιδιών κάτω των πέντε ετών παγκοσμίως και είναι αιτία για το 18% των περίπου 6,9 εκατομμυρίων θανάτων παιδιών ετησίως – ή περίπου 1,3 εκατομμύρια παιδιά.
Η Παγκόσμια Ημέρα κατά της Πνευμονίας γιορτάζεται κάθε χρόνο στις 12 Νοεμβρίου υπό την αιγίδα της Παγκόσμιας Οργάνωσης Υγείας (WHO).
Η έγκαιρη διάγνωση και θεραπεία της πνευμονίας, η χρήση των εμβολίων κατά της πνευμονίας, καθώς και η πρόσβαση σε υγειονομική περίθαλψη, σώζουν ζωές, με απλά μέτρα, όπως ο έγκαιρος και αποκλειστικός μητρικός θηλασμός, το πλύσιμο των χεριών με σαπούνι, καθαρό οικιακό περιβάλλον, συμπεριλαμβανομένου του ασφαλούς πόσιμου νερού και βελτιωμένων εγκαταστάσεων υγιεινής, και η παροχή θρεπτικών ιχνοστοιχείων συμβάλλουν ώστε να μειωθούν τα περιστατικά πνευμονίας.
Συνήθως προκαλείται από βακτήρια, αλλά μπορεί επίσης να προκληθεί από ιούς και άλλους μικροοργανισμούς.
Παθογόνοι μικροοργανισμοί που προκαλούν πνευμονία:
Βακτήρια
- Streptococcus pneumoniae (~40%)
- Haemophilus influenzae
- Moraxella catarrhalis
- Pseudomonas aeruginosa
Εντεροβακτηριακά
- Escherichia coli,
- Klebsiella pneumoniae
- Staphylococcus aureus
Άτυπα παθογόνα
- Mycoplasma pneumoniae
- Chlamydophila pneumoniae
- Legionella sp.
Ιοί
- Influenza A and B
- Coronavirus
- Respiratory syncytial virus (RSV)
Ποια είναι τα συμπτώματα της πνευμονίας;
Τα συχνότερα είναι τα εξής:
• Βήχας
• Πυρετός
• Δύσπνοια
• Πόνος στο στήθος κυρίως κατά τη βαθιά ανάσα
• Ταχυκαρδία
• Ρίγος
• Απόχρεμψη πυωδών ή βλεννωδών φλεγμάτων
Τύποι πνευμονίας
Πνευμονία της κοινότητας (ΠΚ): Είναι ο συνηθέστερος τύπος πνευμονίας και οφείλεται συνήθως σε βακτήρια ή ιούς, ωστόσο το πιο συχνό βακτηριακό αίτιο είναι ο πνευμονιόκοκκος.
Πνευμονία σχετιζόμενη με χώρους παροχής φροντίδας υγείας (HCAP): Αυτή η πνευμονία προσβάλλει άτομα που βρίσκονται σε χώρους παροχής φροντίδας υγείας εκτός νοσοκομείων, όπως γηροκομεία, κέντρα αιμοκάθαρσης και εξωτερικά ιατρεία.
Ενδονοσοκομειακή πνευμονία (HAP): Η ενδονοσοκομειακή πνευμονία αφορά συγκεκριμένα ασθενείς που νοσηλεύονται σε νοσοκομείο για άλλο αίτιο.
Πνευμονία από εισρόφηση: Οφείλεται στην είσοδο τροφής, υγρών ή σάλιου στους πνεύμονες.
Πώς μεταδίδεται;
Τα άτομα που είναι φορείς ιών που προκαλούν πνευμονία ή του βακτηρίου του στρεπτόκοκκου στη ρινική κοιλότητα και στον φάρυγγα μπορούν να μολύνουν άλλους μέσω του αέρα με το φτέρνισμα ή τον βήχα.
Παράγοντες κινδύνου
Το κάπνισμα είναι ο μοναδικός σημαντικός αναγνωρισμένος και προλήψιμος παράγοντας κινδύνου για την πνευμονία της κοινότητας.
Η μεγαλύτερη ηλικία, η χρόνια αποφρακτική πνευμονοπάθεια (ΧΑΠ), προηγούμενες λοιμώξεις του αναπνευστικού αυξάνουν επίσης τους κινδύνους για εκδήλωση πνευμονίας της κοινότητας.
Σε ηλικιωμένους ασθενείς, ο αλκοολισμός, το άσθμα, οι ανοσοκατασταλτικές θεραπείες, οι παθήσεις του πνεύμονα, οι καρδιακές παθήσεις, η παραμονή σε ιδρύματα και η μεγαλύτερη ηλικία είναι συνδεμένα με τον κίνδυνο να ασθενήσουν από πνευμονία.
Καταστάσεις όπου πολλοί άνθρωποι βρίσκονται σε στενή επαφή (π.χ. σε σχολεία, στρατώνες, φυλακές, καταφύγια για άστεγους) διευκολύνουν την εξάπλωση μερικών από τις πιο λοιμώδεις αιτίες της πνευμονίας, και οδηγούν σε τοπικές επιδημίες.
Ορισμένα επαγγέλματα (π.χ. αγρότες) είναι συνδεμένα με μερικές από τις πιο συνηθισμένες αιτίες της πνευμονίας.
Χρειάζεται να επισκεφτώ το γιατρό μου αν έχω πνευμονία;
Ναι. Το συντομότερο. Μπορεί η πνευμονία να είναι ήπια, αλλά αρκετές φορές μπορεί να είναι σοβαρότατη και να θέτει σε κίνδυνο τη ζωή του ασθενή, ειδικά εάν δεν γίνει η έναρξη της θεραπείας σύντομα.
Τα συμπτώματα με τα οποία εμφανίζεται η πνευμονία από την κοινότητα είναι κοινά και με άλλες νόσους του αναπνευστικού συστήματος, με αποτέλεσμα η διαφορική διάγνωση εκτός νοσοκομείου να είναι συχνά δύσκολη. Κατά την αρχική εκτίμηση του ασθενούς πρέπει να τίθεται το ερώτημα εάν τα συμπτώματα είναι αποτέλεσμα τυπικής πνευμονίας, πνευμονίας εξ εισροφήσεως ή άλλης μη λοιμώδους νόσου (άσθμα, ΧΑΠ, καρδιακή ανεπάρκεια, πνευμονική εμβολή). Η υποψία ανάπτυξης πνευμονίας εξ εισροφήσεως πρέπει να τίθεται σε ασθενείς με διαταραχές στην κατάποση, ήτοι ασθενείς με αγγειακό εγκεφαλικό επεισόδιο, νευρομυϊκά νοσήματα, ορισμένες ψυχιατρικές νόσους και άλλα χρόνια νοσήματα που επηρεάζουν την κατάποση. Η υποψία πνευμονικής εμβολής πρέπει να τίθεται σε ασθενείς με ιστορικό εν τω βάθει φλεβικής θρόμβωσης ή πνευμονικής εμβολής, σε όσους είναι σε ακινησία για διάστημα άνω των 4 εβδομάδων και σε ασθενείς με κακοήθεια. Η καρδιακή ανεπάρκεια είναι δύσκολο να αξιολογηθεί εκτός νοσοκομείου. Υποψία της νόσου πρέπει να τίθεται σε ασθενείς ηλικίας >65 ετών, σε όσους έχουν ιστορικό εμφράγματος μυοκαρδίου και σε όσους εμφανίζουν ορθόπνοια. Στο ερώτημα αν πρόκειται για απλή οξεία βρογχίτιδα ή πνευμονία, ισχυρή υποψία για πνευμονία τίθεται εάν ο ασθενής εμφανίζει οξεία εμφάνιση βήχα και δύσπνοια, ταχύπνοια ή πυρετό που επιμένουν περισσότερο από 4 ημέρες. Η συνύπαρξη συμπτωμάτων από το ανώτερο αναπνευστικό αποτελεί ισχυρή ένδειξη ιογενούς λοίμωξης. Σε όλες τις περιπτώσεις η ακτινογραφία θώρακα (πρόσθια και πλάγια) επιβεβαιώνει τη διάγνωση.
Επισκεφτείτε το γιατρό σας όταν:
• Ο βήχας χειροτερεύει
• Δυσκολεύεστε να αναπνεύσετε
• Υπάρχει υψηλός πυρετός ( >38.8°C )
• Πονάτε το στήθος ειδικά όταν παίρνετε βαθιά ανάσα
• Μετά από ένα κοινό κρυολόγημα, και ενώ αρχικά είχατε βελτιωθεί, αρχίζετε ξαφνικά να επιδεινώνεστε.
Εάν ο γιατρός σας πιστεύει ότι ενδεχομένως παρουσιάζετε πνευμονία, πιθανότατα θα σας συστήσει να υποβληθείτε σε ακτινογραφία θώρακας. Αυτή εξάλλου είναι και η εξέταση εκλογής για τη διάγνωση της πνευμονίας.
Διάγνωση στο νοσοκομείο
Κατά την εισαγωγή του ασθενούς
• Ακτινογραφία θώρακα (πρόσθια και πλάγια)
• Μέτρηση αερίων αρτηριακού αίματος ή παλμική οξυμετρία
• Γενική αίματος
• Βιοχημικός έλεγχος
• Μικροβιολογικός έλεγχος
Ποια είναι η θεραπεία της πνευμονίας;
Η πνευμονία θεραπεύεται με αντιβιοτικά. Η φαρμακευτική με αντιβιοτικά αγωγή στα αρχικά στάδια μπορεί να θεραπεύσει τη βακτηριακή πνευμονία. Ακόμη δεν υπάρχει γενική θεραπεία για την ιογενή πνευμονία, αν και φάρμακα κατά των ιών μπορεί να φανούν χρήσιμα σε μερικές περιπτώσεις. Ασθενείς με σοβαρή πνευμονία πρέπει να λαμβάνουν εντατική θεραπεία και μπορεί να χρειασθούν μηχανική υποστήριξη της αναπνοής.
Η ανάρρωση από την πνευμονία είναι αργή. Μεταξύ 19-31% των ασθενών με πνευμονία της κοινότητας, είτε δεν επιστρέφουν στην εργασία τους ή δεν αναρρώνουν πλήρως μέσα σε 6-8 εβδομάδες, και αυτό το ποσοστό αυξάνει στο 55% στους ηλικιωμένους.
Στους ενήλικες, η θνησιμότητα αυξάνει με την ηλικία, με τους περισσότερους θανάτους να εμφανίζονται στους ηλικιωμένους.
Ο συνολικός αριθμός θανάτων ανά κράτος ποικίλλει πάρα πολύ, υποδηλώνοντας ότι η πλημμελής καταγραφή περιπτώσεων πνευμονίας είναι ίσως συχνή.
Είναι πολύ σημαντικό να λάβει κανείς τελικά όλη τη θεραπεία όπως του έχει προτείνει ο γιατρός του, παρά το γεγονός ότι ενδεχομένως να αρχίσει να νιώθει καλύτερα πριν ολοκληρωθούν όλες οι απαιτούμενες δόσεις των φαρμάκων.
ΠΑΡΑΚΟΛΟΥΘΗΣΗ ΤΗΣ ΠΟΡΕΙΑΣ ΤΗΣ ΠΝΕΥΜΟΝΙΑΣ
Η απάντηση της πνευμονίας στη θεραπεία παρακολουθείται με κλινικά κριτήρια που περιλαμβάνουν τη βελτίωση της πορείας του πυρετού, τη βελτίωση της αναπνευστικής λειτουργίας και τη βελτίωση των αιμοδυναμικών παραμέτρων. Η ακτινολογική λύση της πνευμονίας απαιτεί μακρύτερο χρονικό διάστημα. Η αλλαγή του θεραπευτικού σχήματος συνιστάται στην περίπτωση που επιδεινώνεται η κατάσταση του ασθενούς, μετά από 48 ώρες από την έναρξη της χορήγησής του, ή εάν μετά από 72 ώρες δεν υποχωρεί ο πυρετός. Η απόφαση για χορήγηση εξιτηρίου στον ασθενή προϋποθέτει την πλήρη σταθεροποίηση του.
Μετά από πόσο καιρό θα αισθανθώ καλύτερα;
Μπορεί να νιώθετε βελτίωση 3-5 μέρες μετά την έναρξη των αντιβιοτικών. Οι περισσότεροι ασθενείς επανέρχονται στις καθημερινές τους δραστηριότητες μετά από μία εβδομάδα από την έναρξη της θεραπείας. Ακόμη και τότε όμως, υπάρχει το ενδεχόμενο να αισθάνεται κανείς κούραση και αδυναμία ή και να έχει βήχα μέχρι και ένα μήνα από την έναρξη της φαρμακευτικής του αγωγής.
Τι πρέπει να κάνετε εάν πάσχετε από πνευμονία;
Χρειάζεται αρχικά ξεκούραση, περιορισμός των δραστηριοτήτων και άφθονα υγρά. Μετά από 4-6 εβδομάδες ενδεχομένως να χρειαστεί να σας επανεκτιμήσει ο γιατρός σας.
Η θεραπευτική αντιμετώπιση της πνευμονίας περιλαμβάνει:
• Ανάπαυση
• Καλή ενυδάτωση
• Αναλγητικά-αντιπυρετικά
• Αντιβιοτικά και σε κάποιες περιπτώσεις ειδικά αντιιϊκά φάρμακα
• Αποχρεμπτικά-βλεννολυτικά
• Εισπνεόμενα βρογχοδιασταλτικά και αντιφλεγμονώδη
• Διακοπή καπνίσματος
Τι μπορείτε να κάνετε για να μειώσετε τις πιθανότητες να ξαναπάθετε πνευμονία;
Πλύσιμο των χεριών με νερό και σαπούνι ή αλκοολούχο αντισηπτικό. Έτσι προστατεύεστε έστω και μερικώς από τους άφθονους μικροοργανισμούς. Επίσης υπάρχει διαθέσιμο εμβόλιο κατά του συχνότερου μικροβίου που προκαλεί πνευμονία. Εντούτοις, αυτό δεν έχει ένδειξη για τον καθένα. Ρωτήστε το γιατρό σας εάν μπορείτε και είναι απαραίτητο να το κάνετε. Επίσης οι περισσότεροι ασθενείς μπορούν να εμβολιαστούν κατά του ιού της γρίπης κάθε χρόνο.
Τα εμβόλια πρόληψης της πνευμονίας είναι το εμβόλιο της γρίπης και του πνευμονιόκοκκου. Περιέχουν, αντίστοιχα, αντιγόνα γρίπης και πνευμονιόκοκκου, τα οποία έχουν υποστεί ειδική επεξεργασία, ώστε να διεγείρουν την ανοσοποιητική απάντηση του οργανισμού, χωρίς να προκαλούν νόσο. Τα εμβόλια προκαλούν έντονη ανοσολογική διέγερση, με παραγωγή αντισωμάτων, τα οποία προσφέρουν στο άτομο ανοσία. Παρά ταύτα, υπάρχουν και αρκετά άτομα “non responders”, τα οποία δεν αντιδρούν αποτελεσματικά. Επίσης δεν παρέχουν προστασία έναντι όλων των μορφών πνευμονίας. Το εμβόλιο της γρίπης προστατεύει από την πνευμονία από γρίπη και το εμβόλιο του πνευμονιόκοκκου από την πνευμονιοκοκκική πνευμονία. Η ανοχή και η ασφάλεια των εμβολίων είναι υψηλή, με λίγες παρενέργειες που περιλαμβάνουν πρήξιμο, πόνο στην θέση της ένεσης, μυϊκά άλγη, κακουχία, ελαφρό γριπώδες σύνδρομο για λίγες ημέρες μετά την ένεση. Είναι απαγορευτικά, ωστόσο, για ορισμένες κατηγορίες ατόμων (π.χ. θανατηφόρες αλλεργίες σε συστατικά του εμβολίου).
