Η επιστημονική ονομασία για το δέντρο της χαρουπιάς, Ceratonia siliqua L., προέρχεται από:
– την ελληνική λέξη «κέρατο», που σχετίζεται με το κερατομορφικό σχήμα του καρπού, και
– την λατινική λέξη siliqua, που αναφέρεται στη σκληρότητα και στο σχήμα των λοβών.
Το δέντρο της χαρουπιάς καλλιεργείται στις περισσότερες μεσογειακές χώρες, κυρίως σε ήπιες και ξηρές περιοχές.
Η παγκόσμια παραγωγή για το χαρούπι εκτιμάται σε 160.000 τόνους ετησίως. Η Ισπανία παράγει τις μεγαλύτερες ποσότητες, ακολουθούμενη από την Ιταλία, την Πορτογαλία, το Μαρόκο, την Τουρκία, την Ελλάδα, την Κύπρο και τον Λίβανο.
Οι καρποί του χαρουπιού χαρακτηρίζονται από:
– υψηλή περιεκτικότητα σε σάκχαρα (48% –56%) (κυρίως σακχαρόζη, γλυκόζη και φρουκτόζη),
– 3% –4% πρωτεΐνη,
– χαμηλή περιεκτικότητα σε λιπαρά (0,2% –0,6%),
– χαμηλή περιεκτικότητα σε αλκαλοειδή, και
– υψηλή περιεκτικότητα σε διαιτητικές ίνες, ειδικά οι σπόροι.
Συγκεκριμένα, ο πολτός αποτελείται από σάκχαρα, πολυφαινόλες (π.χ.
τανίνες, φλαβονοειδή, φαινολικά οξέα) και μέταλλα (π.χ. κάλιο, ασβέστιο, μαγνήσιο, νάτριο, χαλκός, σίδηρος, μαγγάνιο, ψευδάργυρος), ενώ ο σπόρος περιέχει πρωτεΐνες, φυτικές ίνες , πολυφαινόλες, μέταλλα, ιχνοστοιχεία και δεν περιέχει γλουτένη.
Η χαρουπόσκονη είναι μια πολύτιμη πηγή βιταμινών E, D, C, νιασίνη, B6 και φολικού οξέος.
Οι βιταμίνες Α, Β2 και Β12 παρέχονται σε χαμηλότερα επίπεδα.
Το λάδι της χαρουπόσκονης αποτελείται από 17 λιπαρά οξέα, κυρίως ελαϊκό, λινολεϊκό, παλμιτικό και στεατικό οξύ σε ποσότητες 40%, 23%, 11% και 3%, αντίστοιχα.
Ένας αριθμός κυκλολιτολών υπάρχουν επίσης σε κόκκους χαρουπιού. Η κύρια κυκλοτίλη είναι η D-πινιτόλη (D-pinitol) με πολλαπλά οφέλη για την υγεία.
Το ενδοσπέρμα του σπόρου περιέχει την υδατοδιαλυτή βλέννα, γνωστή ως κόμμι χαρουπιού (locust bean gum), που είναι ένας πολυσακχαρίτης (γαλακτομαννάνη) που αποτελείται από 16% –20% D‐γαλακτόζη και 80%–84% D‐μαννόζη.
Δημιουργείται από την επεξεργασία σπόρων και είναι ένα φυσικό πρόσθετο (E410). Χρησιμοποιείται ευρέως στη βιομηχανία τροφίμων ως πυκνωτικό μέσο, σταθεροποιητής και ως παράγοντας πηκτωματοποίησης ή διασποράς και η επισήμανση του είναι υποχρεωτική.
Το κόμμι χαρουπιού έχει πολλές εφαρμογές σε καλλυντικά, φαρμακευτικά προϊόντα, φιλμ γαλακτωμάτων, χρώματα, στιλβωτικά, κεραμικά και κόλλες.
Πολλές μελέτες έχουν δείξει ότι τα χαρούπια και τα προϊόντα τους μπορούν να προασπίσουν την ανθρώπινη υγεία και να βοηθήσουν στην πρόληψη συγκεκριμένων χρόνιων ασθενειών.
Συγκεκριμένα, παρουσιάζουν αντιπολλαπλασιαστική και αποπτωτική δράση έναντι καρκινικών κυττάρων, προτείνονται για την αντιμετώπιση των συμπτωμάτων της διάρροιας και παρουσιάζουν αντιυπερλιπιδαιμικές και αντιδιαβητικές επιδράσεις αποτελέσματα λόγω της υψηλής περιεκτικότητας τους σε αντιοξειδωτικά, πολυφαινόλες και φυτικές ίνες.
Ως εκ τούτου, θεωρούνται ιδανικά τρόφιμα για άτομα με διαβήτη.
Το χαρουπάλευρο (από σπόρους χαρουπιού) χρησιμοποιείται για την παραγωγή διαιτητικών προϊόντων και προϊόντων για ασθενείς με κοιλιοκάκη (προϊόντα χωρίς γλουτένη).
Το χαρούπι είναι ένα γηγενές δέντρο, το οποίο είναι ανθεκτικό στην ξηρασία και τη θερμοκρασία και καλλιεργείται στην Κύπρο επί αιώνες.
Στο παρελθόν, ωφέλησε σημαντικά τη γεωργική οικονομία του νησιού. Ήταν ευρέως γνωστό ως «μαύρος χρυσός» της Κύπρου.
Τα τελευταία χρόνια, επισημαίνονται η θρεπτική αξία του χαρουπιού και τα οφέλη για την υγεία και, ως εκ τούτου, τα παραδοσιακά προϊόντα με βάση το χαρούπι καταλήγουν στην αγορά. Στην Κύπρο παράγονται πολλά παραδοσιακά προϊόντα χαρουπιού. Το πιο γνωστό είναι το σιρόπι χαρουπιού (χαρουπόμελο) που εξάγεται σε πολλές χώρες.
Σύμφωνα με τις σύγχρονες ανάγκες της αγοράς και τις εξελίξεις, τα επόμενα χρόνια, η σημασία των χαρουπιών αναμένεται να αυξηθεί παγκοσμίως λόγω:
– της έλλειψης στο κακάο,
– της τάσης προς την υγεία και τα διατροφικά συμπληρώματα,
– την ανάγκη για προϊόντα βιολογικά και χωρίς γλουτένη, μαζί με
– την ανάγκη για φυσικά υδροκολλοειδή.
Υπάρχει η δυνατότητα χαρακτηρισμού του χαρουπιού ως “λειτουργικό τρόφιμο” (λίπος, φυτικές ίνες, μέταλλα και ιχνοστοιχεία) λαμβάνοντας υπόψη την παρουσία πολλών αντιοξειδωτικών συστατικών (π.χ. πολυφαινόλες και φλαβανόλες).
Επιπλέον, τα χαρουπιά περιέχουν υψηλές ποσότητες D-πινιτόλης, ένα φυσικό βιοενεργό και αποτελεσματικό συστατικό, με αποδεδειγμένη λειτουργία που μοιάζει με της ινσουλίνης.
Η σύγχρονη διατροφή και ο τρόπος ζωής συνδέονται με σοβαρές ασθένειες στη Νότια και Ανατολική Μεσόγειο (π.χ. παχυσαρκία, διαβήτης και καρδιαγγειακές παθήσεις), και ως εκ τούτου, η αγορά βιολογικών τροφίμων αναπτύσσεται.
Τα χαρουπιά φαίνεται να πληρούν τα σύγχρονα κριτήρια υγείας των καταναλωτών (δηλαδή, ένα προϊόν χωρίς γλουτένη και χωρίς καφεΐνη, φυσικό γλυκαντικό που μοιάζει με την σοκολάτα, συστατικό για παρασκευή ψωμιού, ροφήματα όπως λικέρ και τσάι, μπάρες μαζί με ξηρούς καρπούς, ταχίνι και μέλι).
Οι τοπικές προσπάθειες για προϊόντα Προστατευόμενης Ονομασίας Προέλευσης (ΠΟΠ) και Προστατευόμενης Γεωγραφικής Ένδειξης (ΠΓΕ) μπορούν να υποστηριχθούν και να ενισχυθούν στην Ευρώπη, ειδικά όταν τέτοια φρούτα και προϊόντα καλλιεργούνται και συνδέονται με την παράδοση και την ιστορία πολλών ευρωπαϊκών χωρών (π.χ. Ισπανία, Ιταλία, Ελλάδα, Πορτογαλία και Κύπρος).
Άλλωστε, η κατανάλωση φρούτων, ξηρών καρπών και δημητριακών ήταν μέρος της μεσογειακής διατροφής.
Επομένως, το χαρούπι και η χαρουπόσκονη προτείνονται να συμπεριληφθούν στην καθημερινή διατροφή των ανθρώπων, καθώς περιέχουν πολύτιμα θρεπτικά συστατικά, χαμηλά λιπαρά και έχουν γλυκιά γεύση.
Ωστόσο, αυτό δεν ισχύει για όλα τα προϊόντα χαρουπιού, καθώς ορισμένα από αυτά εμφανίζουν υψηλή περιεκτικότητα σε λιπαρά, και δεν αποτελούν ούτε πηγή φυτικών ινών ούτε μετάλλων και ιχνοστοιχείων. Δεδομένης της θρεπτικής αξίας του χαρουπιού, η αναφορά ότι τα εμπορικά προϊόντα περιέχουν χαρούπι ίσως είναι παραπλανητική για ορισμένους καταναλωτές επειδή αγοράζουν αυτά τα προϊόντα θεωρώντας τα ότι είναι λειτουργικά τρόφιμα.
Πηγή:
Food Sci Nutr. 2018 Oct 4;6(8):2151-2161. doi: 10.1002/fsn3.776. eCollection 2018 Nov. Nutritional characterization of carobs and traditional carob products Eleni Papaefstathiou, Agapios Agapiou, Stelios Giannopoulos, Rebecca Kokkinofta
