Περπατώντας σε μια παραλία, ξυπόλυτοι, παίζοντας ένα παιδί σε μια παιδική χαρά είναι χώροι που έχει τύχει να συμβεί, πατώντας μια βελόνα ή να τρυπηθεί από χρησιμοποιημένη βελόνα. Βέβαια το πιο σύνηθες είναι να συμβεί κάτι τέτοιο σε ανθρώπους που εργάζονται στην υγεία, ιδίως σε τομείς της υγειονομικής περίθαλψης και της πρόνοιας, όπως και γενικά διατρέχουν κίνδυνο έκθεσης τους κατά την εργασία σε παθογόνους παράγοντες που μεταδίδονται μέσω του αίματος. Οι τραυματισμοί αυτοί χρήζουν προσοχής, καθώς μπορούν να προκαλέσουν μόλυνση του εργαζομένου από παθογόνους παράγοντες που μεταδίδονται με το αίμα (ιούς, βακτήρια, μύκητες και άλλους μικροοργανισμούς). Ο ιός της ανθρώπινης ανοσολογικής ανεπάρκειας (HIV) και η ηπατίτιδα B (HBV) ή C (HCV) είναι οι συνηθέστεροι κίνδυνοι , αλλά υπάρχουν περισσότερες από 20 μεταδιδόμενες με το αίμα ασθένειες , οι οποίες είναι δυνατόν να προσβάλλουν τους εργαζομένους.
Οι εργαζόμενοι εκτίθενται στον κίνδυνο μόλυνσης λόγω επαφής με μολυσμένο αίμα ή άλλα υγρά του ανθρώπινου οργανισμού, όταν αυτά έρχονται σε επαφή με πληγές ή βλεννογόνους. Η επαφή αυτή μπορεί να είναι αποτέλεσμα:
• ενοφθαλμισμού του αίματος από βελόνα ή άλλο αιχμηρό αντικείμενο
• μόλυνσης αμυχών του δέρματος με αίμα
• κατάποσης του αίματος τρίτου προσώπου, π.χ. στο πλαίσιο τεχνητής αναπνοής
• μόλυνσης όταν το άτομο έχει ανοικτή πληγή και τα ρούχα του έχουν εμποτισθεί με αίμα
• δήγματος (όταν λύεται η συνέχεια του δέρματος).
Δεδομένου ότι η γνωστότερη μορφή τέτοιας επαφής είναι η παρακέντηση με σύριγγα, τα περιστατικά αυτά αναφέρονται συνήθως ως τραυματισμοί από βελόνες ή άλλα αιχμηρά αντικείμενα.
Πέραν των τραυματισμών αυτών, μόλυνση μπορεί να προκληθεί μέσω της εκτίναξης αίματος στους βλεννογόνους (π.χ. μάτια ή στόμα). Αυτό μπορεί να συμβεί στο πλαίσιο εργασιών καθαρισμού, όπως ο καθαρισμός μιας μολυσμένης περιοχής υπό υψηλή πίεση.
Κίνδυνο δεν διατρέχουν μόνον οι επαγγελματίες στον τομέα της υγείας. Παρότι έχει διαπιστωθεί ότι τον υψηλότερο κίνδυνο διατρέχει το νοσηλευτικό προσωπικό που ασχολείται με σοβαρά ιατρικά περιστατικά, πολλοί άλλοι εργαζόμενοι κινδυνεύουν από παρόμοιους τραυματισμούς. Για παράδειγμα, οι εργαζόμενοι που καθαρίζουν δημόσιους χώρους (π.χ. τρένα ή δημόσια πάρκα) μπορεί να έρθουν σε επαφή με υλικό μολυσμένο με σωματικά υγρά, όπως βελόνες που χρησιμοποιήθηκαν από άτομα που κάνουν ενδοφλέβια χρήση ναρκωτικών.
Άλλοι κλάδοι στους οποίους οι εργαζόμενοι ενδέχεται να διατρέχουν κίνδυνο είναι οι εξής:
• Φυλακές και υπηρεσίες αναστολής εκτέλεσης ποινών
• Αστυνομικές υπηρεσίες και υπηρεσίες ασφάλειας
• Τελωνεία
• Κοινωνικές υπηρεσίες και υπηρεσίες για τους νέους
•Υπηρεσίες που ασχολούνται με τους πρόσφυγες
• Γραφεία κηδειών
• Κλάδος διάτρησης του σώματος (piercing)/body art
• Διάθεση αποβλήτων και
• Κλάδος κατασκευών/εργασιών κατεδάφισης.
Η Παγκόσμια Οργάνωση Υγείας εκτιμά ότι περίπου 3 από τα 35 εκατομμύρια εργαζομένων στον τομέα της υγείας παγκοσμίως εκτίθενται κάθε χρόνο σε παθογόνους παράγοντες που μεταδίδονται με το αίμα.
Ο κίνδυνος λόγω έκθεσης σε μολυσμένο αίμα εκτιμάται ως εξής:
• ηπατίτιδα B (κίνδυνος ~30%)
• ηπατίτιδα C (κίνδυνος ~10%)
• HIV (κίνδυνος ~0,3%)
Σε περίπτωση τραυματισμού με αιχμηρό αντικείμενο/μόλυνσης:
• προκαλέστε αιμορραγία από την πληγή
• πλύνετε την πληγή με σαπούνι και χλιαρό τρεχούμενο νερό (χωρίς τρίψιμο)
• γίνεται στην περιοχή τραυματισμού με τη βελόνη ευρεία αντισηψία.
•Σε επαφή με δέρμα ή βλεννογόνους (μάτι, στόμα), γίνεται προσεκτική πλύση με άφθονο νερό.
• καλύψτε την πληγή με επίδεσμο.
• Η βελόνη πρέπει να φυλαχτεί για μικροβιολογική εξέταση.Βεβαιωθείτε ότι το αιχμηρό αντικείμενο απορρίφθηκε με ασφάλεια, δηλαδή τοποθετήθηκε χωρίς επαφή σε δοχείο για αιχμηρά αντικείμενα
• Προσπάθεια καθορισμού της ποσότητας του υλικού που μεταδόθηκε (η βελόνα που είναι γεμάτη με αίμα είναι χειρότερη από το μαχαιρίδιο και αυτό είναι χειρότερο από το απλό πιτσίλισμα.
• Προσδιορισμός του σταδίου ασθενούς. Υψηλότερος κίνδυνος μετάδοσης υπάρχει σε ενεργό ηπατίτιδα B/C ή προχωρημένο στάδιο AIDS
• αναφορά του συμβάντος στον άμεσο προϊστάμενο και επίσκεψη με συνοδό σε ιατρό
• Στο άτομο που τρυπήθηκε από την βελόνα γίνεται εξέταση για HBsAg, anti-HCV, ALT και anti-HIV τη στιγμή του ατυχήματος και πριν από τη χορήγηση προφύλαξης για HBV, HCV και HIV.
Είναι δυνατόν να ληφθούν και άλλα άμεσα μέτρα, ανάλογα με την προέλευση της βελόνας/του αιχμηρού αντικειμένου, τον βαθμό της έκθεσης και των γνώσεων επί του ασθενούς/πελάτη που αποτελεί πηγή της ενδεχόμενης μόλυνσης. Εάν υπάρχει πιθανότητα μετάδοσης, ο εργαζόμενος μπορεί να υποβληθεί σε θεραπεία ή παρακολούθηση, ανάλογα με την κατάσταση της υγείας του και την πηγή της ενδεχόμενης μόλυνσης
Μετά από έκθεση ύποπτη για μετάδοση HBV
• Χορήγηση προφύλαξης όσο το δυνατόν γρηγορότερα (εντός 24 ωρών), με βάση τον πίνακα 1
• Χορήγηση υπεράνοσης γ-σφαιρίνης (HBIG), όπου ενδείκνυται, αμέσως ή το αργότερο μέσα σε μια εβδομάδα
• Χορήγηση εμβολίου και HBIG, μπορεί να γίνει ταυτόχρονα, αλλά σε διαφορετικά σημεία
• Προφύλαξη μπορεί να δοθεί σε εγκύους ή θηλάζουσες μητέρες
Βιβλιογραφία
1 Tarantola et al, ‘Infection risks following accidental exposure to blood or body fluids in health care workers: A review of pathogens transmitted in published cases’., American journal of infection control 2006; 34:367-375.
2 Canadian Centre for Occupational Health and Safety, OSH answers, Needlestick injuries, http://www.ccohs.ca/oshanswers/diseases/needlestick_injuries.html
3 Expert Advisory Group on AIDS and the Advisory Group on Hepatitis: Guidance for clinical health care workers: protection against infection with blood-borne viruses: Recommendations of the Expert Advisory Group on AIDS and the Advisory Group on Hepatitis 1998, http://www.dh.gov.uk/assetRoot/04/01/44/74/04014474.pdf 4 Essex Health Protection Unit Community Infection Control Guidelines Section EManagement of sharps injuries http://www.hpa.org.uk/web/HPAwebFile/HPAweb_C/1194947344785
4 Ευρωπαϊκός Οργανισμός για την Ασφάλεια και την Υγεία στην Εργασία – http://osha.europa.eu
