Η ζήλια είναι ένα συνηθισμένο αλλά συχνά παρεξηγημένο συναίσθημα. Μπορεί να είναι δύσκολο να διακρίνει κανείς τη διαφορά μεταξύ υγιών εκφράσεων ζήλιας και της ελεγκτικής συμπεριφοράς, η οποία αποτελεί προειδοποιητικό σημάδι μιας τοξικής σχέσης. Πώς ξέρεις όμως, πότε η συμπεριφορά του συντρόφου σου είναι πραγματικά προβληματική ή όχι; Δες πώς μπορείς να ξεχωρίσεις πότε η ζήλια είναι υγιής και πότε ελεγκτική.
Η Αμερικανική Ψυχολογική Εταιρεία (APA) ορίζει τη ζήλια ως «ένα αρνητικό συναίσθημα στο οποίο ένα άτομο αγανακτεί με έναν τρίτο επειδή φαίνεται να αφαιρεί (ή είναι πιθανό να αφαιρέσει) την στοργή ενός αγαπημένου προσώπου». Σε μια σχέση, μπορεί να αισθανθείς ότι ανταγωνίζεσαι με κάποιον (ή κάτι) για την προσοχή του συντρόφου σου. Αλλά οι ειδικοί λένε ότι η ζήλια είναι ακόμα πιο περίπλοκη από αυτό.
«Η ίδια η ζήλια δεν είναι υγιής ή ανθυγιεινή», λέει η Joli Hamilton, Ph.D., ειδική στις σχέσεις που ερευνά το θέμα.
Τι είναι η ζήλια;
Η ζήλια δεν είναι μόνο ένα πράγμα. Είναι ένας όρος για ένα ολόκληρο σύνολο ισχυρών συναισθημάτων που μπορεί να προκύψουν σε μια σχέση. «Σκεφτείτε τη ζήλια σαν το καπάκι ενός δοχείου γεμάτου με άλλα συναισθήματα», λέει η Hamilton στην Elite Daily. «Οποιαδήποτε δεδομένη εμπειρία ζήλιας αποτελείται από ένα μοναδικό κοκτέιλ φόβου, θυμού, θλίψης, άγχους, διέγερσης, δικαιώματος, προκαταρκτικής θλίψης και/ή ντροπής».
Η ζήλια μπορεί να εκδηλωθεί με πολλούς τρόπους. Ίσως ο σύντροφός σου αναρωτιέται συνεχώς σε ποιον στέλνεις μηνύματα ή να τσεκάρει το τηλέφωνό σου όταν δεν κοιτάς. Σε άλλες περιπτώσεις, ο σύντροφός σου μπορεί να αποτραβηχτεί συναισθηματικά, για να διατηρήσει τον έλεγχο.
Η Kathy Labriola, σύμβουλος και συγγραφέας του The Jealousy Workbook, εξηγεί, «Η ζήλια είναι μια πρωταρχική προστατευτική αντίδραση όταν φοβόμαστε να χάσουμε κάτι που σχετίζεται με τη σχέση μας με τον αγαπημένο μας».
Πότε η ζήλια είναι υγιής και πότε όχι;
Η ζήλια δεν είναι μόνο άσπρο ή μαύρο. «Αν έχεις κρίσεις ζήλιας που είναι σχετικά ήπιες, περιστασιακές ή σπάνιες, τότε δεν χρειάζεται να ανησυχείς», αναφέρει η Hamilton.
Μερικές φορές, η ζήλια μπορεί απλώς να σηματοδοτήσει ότι υπάρχει συναισθηματική «δουλειά» που πρέπει να γίνει. Όπως τα προειδοποιητικά λαμπάκια που ανάβουν σε ένα αυτοκίνητο, η ζήλια μπορεί να σημαίνει ότι υπάρχει κάποια ανασφάλεια που πρέπει να αντιμετωπιστεί.
Αυτά είναι τα προειδοποιητικά σημάδια της τοξικής ζήλιας, σύμφωνα με την Hamilton:
- Επιμένει να γνωρίζει την τοποθεσία σου ανά πάσα στιγμή
- Σε αποκόπτει από τους άλλους ανθρώπους, ακόμη και με φαινομενικά μικρούς τρόπους
- Σε αποκόπτει από μια ολόκληρη ομάδα ανθρώπων με βάση το φύλο, την ηλικία ή την ελκυστικότητά τους
- Σε ντροπιάζει ή σε απορρίπτει όταν θίγεις το θέμα της ζήλιας
- Σε κατηγορει για τα ζηλότυπά συναισθήματα του αντί να συζητά μαζί σου τα όρια της σχέσης σας
Τι μπορείς να κάνεις όταν νιώθεις ότι ζηλεύεις;
Αν νιώθεις ότι ζηλεύεις, η Χάμιλτον προτείνει δύο τρόπους δράσης. «Πρώτα, πάρε χρόνο για να ηρεμήσεις», λέει. «Αυτό είναι απαραίτητο γιατί η ζήλια είναι συναίσθημά σου και μόνο εσύ μπορείς να ελέγξεις τον ευατό σου». Μόλις ηρεμήσεις, η Hamilton προτείνει να ζητήσεις από τον σύντροφό σου τη διαβεβαίωση ότι μεταξύ σας όλα είναι καλά.
Πολλοί άνθρωποι φοβούνται να ζητήσουν επιβεβαίωση από φόβο μήπως φαίνονται ανασφαλείς. Ωστόσο, η Χάμιλτον αναφέρει ότι: «Είναι εντάξει να ρωτάς!». Δεν υπάρχει τίποτα κακό με το να ζητήσεις μια καλή λέξη από τον σύντροφό σου πότε πότε – ειδικά αν έχει προκύψει ένα συγκεκριμένο θέμα. Αλλά αν χρειάζεται να κάνεις αυτά τα αιτήματα καθημερινά, μπορεί να υπάρχει ένα βαθύτερο ζήτημα σχέσης που πρέπει να αντιμετωπίσετε, με διαφορετικό τρόπο.
Βασιλική Μπαγιώργα 3 December 2022
