Φοβίες και κακές σκέψεις: Τρόποι να τις σταματάς

Αν σας ρωτούσαν τι φοβούνται πιο πολύ οι άνθρωποι, τι θα λέγατε; Θα ήταν κάποιο από τα ακόλουθα: τα αεροπλάνα, το θάνατο, τις αρρώστιες, την ανεργία, τον πόλεμο, τη σωματική τιμωρία. Εγώ κάτι τέτοιο θα φανταζόμουν. Τόσο όμως από τις δικές μου παρατηρήσεις, όσο κι από εκείνες πολλών άλλων ψυχοθεραπευτών, αποδεικνύεται πως δεν είναι αυτοί σι μεγαλύτεροι φόβοι που νιώθουν οι άνθρωποι.

Οι δυο πιο συνηθισμένοι φόβοι είναι ο φόβος της απόρριψης κι ο φόβος της αποτυχίας. Εκατομμύρια άνθρωποι νιώθουν αυτούς τους φόβους έστω και για περιορισμένο χρονικό διάστημα και πάρα πολλοί από αυτούς τους νιώθουν διαρκώς. Ο φόβος της απόρριψης είναι ίσως πιο διαδεδομένος από το φόβο της αποτυχίας, αλλά συνδέονται στενά μεταξύ τους. Οι άνθρωποι πολύ συχνά φοβούνται να αποτύχουν για τον απλούστατο λόγο πως, σε μια τέτοια περίπτωση, οι άλλοι θα τους απορρίψουν.

Γράφει ο Δρ Πωλ Χωκ ψυχοθεραπευτής και συγγραφέας.

«ΕΙΝΑΙ ΠΙΟ ΣΗΜΑΝΤΙΚΟ ΝΑ ΚΑΝΕΙΣ ΚΑΤΙ, ΠΑΡΑ ΝΑ ΤΟ ΚΑΝΕΙΣ ΚΑΛΑ».

Αυτό το είπε ο Άλμπερτ Έλις και το αναφέρω επειδή πρόκειται για μια πολύ σημαντική δήλωση. Σημαίνει πως δεν πρέπει να περιμένετε να είναι τέλεια η απόδοσή σας προτού δραστηριοποιηθείτε. Είναι απολύτως θεμιτό να μην τα καταφέρετε καλά, γιατί χρειάζεται καιρός για να αποκτήσετε την επιδεξιότητα που γυρεύετε. Είναι κυριολεκτικά αδύνατον να κάνετε κάτι τέλεια, ή έστω καλά, την πρώτη φορά που δοκιμάζετε. Από τις εκατομμύρια περίπλοκες ικανότητες που έχουμε αναπτύξει και τελειοποιήσει, δεν είναι αλήθεια πως στην αρχή τις εξασκούσαμε χάλια και βελτιωθήκαμε επειδή συνεχίζαμε να τις εξασκούμε άσχημα, μα όσο κάναμε εξάσκηση τόσο καλύτερα τα πηγαίναμε;

Παρ’ όλα αυτά, εκατομμύρια άνθρωποι αρνούνται να δοκιμάσουν μια δραστηριότητα μόνο και μόνο επειδή νομίζουν πως δεν θα την κάνουν καλά. Πιστεύουν πως ό,τι κάνουν πρέπει να είναι τέλειο. Για να διορθώσετε αυτή την κατάσταση, σταθείτε και ρωτήστε τον εαυτό σας τι είναι αυτό που φοβάστε να κάνετε κι έπειτα δείτε αν μπορείτε να πειστείτε να το κάνετε. Δεν έχει σημασία πόσο άσχημα θα τα καταφέρετε, κάντε το! Δεν είστε καλοί στην αλληλογραφία; Τότε γράψτε περισσότερα γράμματα. Μόνο μ’ αυτό τον τρόπο θα βελτιώσετε το γράψιμό σας. Φοβάστε να εμφανιστείτε πάνω στη σκηνή και απεχθάνεστε αυτό το φόβο; Τότε ανεβείτε στη σκηνή και βάλτε τα δυνατά σας. Δεχτείτε να υποδυθείτε μικρούς ρόλους στην ερασιτεχνική θεατρική λέσχη της γειτονιάς σας. Δεχτείτε να δώσετε ομιλίες. Στις κοινωνικές συγκεντρώσεις, σηκωθείτε και θέστε ερωτήσεις στον ομιλητή. Κάντε αυτό το οποίο φοβάστε. Μη νοιάζεστε ιδιαίτερα αν το κάνετε καλά ή όχι. Με τον καιρό, όσο θα βελτιώνεστε, ο φόβος σας θα πρέπει λογικά να μειωθεί.

Η επιδεξιότητα σε κάποια τέχνη προέρχεται ως ένα βαθμό από την εξάσκηση. Η πεποίθηση ότι η εξάσκηση τελειοποιεί δεν είναι τελείως ακριβής. Πιο εύστοχο θα ή¬ταν αν λέγαμε: «Η εξάσκηση κάνει το μάστορα». Αυτό εί¬ναι το σημείο που πρέπει να τονίσουμε. Αν δεν έχουμε γί¬νει μάστορες σε κάτι, στην πραγματικότητα σημαίνει ότι δεν εξασκηθήκαμε αρκετά. Για να τελειοποιήσουμε μια δραστηριότητα, πρέπει:

α) να την εξασκήσουμε,

β) Να δούμε την απόδοσή μας για να δούμε τις ελλείψεις ,

γ) να αλλάξουμε, και δ) να εξασκηθούμε πάλι.

Κάποια στιγμή θα φτάσουμε σ’ ένα σημείο όπου θα βελτιωνόμαστε διαρκώς, λόγω της κριτικής μας προσέγγισης, και θα εκτελούμε τη δραστηριότητα ολοένα και καλύτερα.

Αν δεν ακολουθήσουμε αυτή τη συμβουλή, δημιουργούμε αυτομάτως τεράστιους φόβους. Για παράδειγμα, αν αισθάνεσθε αμήχανα στα πάρτι επειδή δεν ξέρετε πώς να πιάσετε κουβέντα και συνήθως καταλήγετε να περνάτε τη βραδιά αγνοημένοι, αφιερώστε περισσότερο χρόνο για να αναλύσετε τι είναι αυτό που κάνετε κι η βραδιά γίνεται δυσάρεστη. Αντί να επιτρέψετε στον εαυτό σας να φοβάται ολοένα και περισσότερο, απλώς υπενθυμίστε του πως μόνο πηγαίνοντας σε περισσότερα πάρτι, άσχετα από το πόσο άσχημα αισθάνεσθε αν βρίσκεστε με κόσμο, θα ανακαλύψετε το σωστό δρόμο. Αργά ή γρήγορα θα φτάσετε σ’ ένα σημείο όπου θα νιώθετε όλο και πιο άνετα να συναναστρέφεστε τους άλλους καλεσμένους κι ίσως μάθετε και να το απολαμβάνετε. Πρέπει όμως πρώτα να πάτε σε πολλά πάρτι – κι ας μην τα καταφέρνετε τόσο καλά. Αν κάνετε το αντίθετο, ο φόβος κι οι αμφιβολίες σας θα αυξηθούν κι ενδέχεται να τα παρατήσετε τελείως.

ΑΜΦΙΣΒΗΤΗΣΤΕ ΤΙΣ ΠΑΡΑΛΟΓΕΣ ΠΕΠΟΙΘΗΣΕΙΣ ΣΑΣ

Συνήθως φοβόμαστε γιατί πείθουμε τον εαυτό να πιστέψει ότι επειδή κάτι είναι επικίνδυνο ή τρομακτικό, πρέπει να το σκεφτόμαστε, να εστιαζόμαστε σ’ αυτό, να μας απασχολεί μέρα νύχτα και να ανησυχούμε διαρκώς. Αν δεν πιστεύαμε αυτές τις ανοησίες, θα ήταν αδύνατον να φοβηθούμε. Οι περισσότεροι άνθρωποι συμφωνούν αμέσως μ’ αυτή τη θεωρία, ώσπου να βρεθούν μπροστά σε μια συγκεκριμένη δραστηριότητα, για την οποία θα κάνουν μια εξαίρεση λέγοντας: «Μα πρόκειται για ένα ιδιαίτερα σοβαρό ζήτημα, που θα ’πρεπε να το σκέφτομαι και να ανησυχώ γι’ αυτό, παρόλο που συνήθως δεν αντιδρώ έτσι».

Στην πραγματικότητα, δεν υπάρχουν εξαιρέσεις. Δεν χρειάζεται να φοβάστε τίποτα. Είναι, φυσικά, δύσκολο να επιτύχετε την πλήρη απουσία του φόβου. Μα είναι σχεδόν σίγουρο πως μπορείτε να τα καταφέρετε, αν αμφισβητήσετε με πάθος τη νευρωσική σκέψη πως θα ’πρεπε να φοβόμαστε κάποια πράγματα επειδή είναι δυσάρεστα, καθώς και την αντίληψη ότι τα γεγονότα που συμβαίνουν γύρω μας έχουν τη δυνατότητα να μας ταράξουν. Όταν οι πελάτες μου επιμένουν ότι δεν είναι νευρωσικοί μόνο και μόνο επειδή εκφράζουν φόβο ή ανησυχία για κάτι που συμβαίνει ή πρόκειται να συμβεί, τους υποδεικνύω πως σε κάθε περίπτωση αγνοούν εκατοντάδες άλλους φό¬βους γύρω τους που είναι πολύ χειρότεροι από αυτούς οποίους έχουν εστιαστεί. Αν πρόκειται να είναι επείς ως προς τους φόβους τους, τότε θα πρέπει να ανησυχούν μήπως κάποιο αεροπλάνο πέσει πάνω τους ή μήπως εκραγεί κάποια ατομική βόμβα, μήπως δηλητηριαστούν από τα αλλαντικά ή τους ληστέψουν και τους πυροβολήσουν στη μέση του δρόμου.

Μια τέτοια συζήτηση έκανα κάποτε μ’ έναν νεαρό που είχε επενδύσει σε μια επιχείρηση ένα αρκετά μεγάλο ποσό και, πολύ σωστά, φοβόταν μήπως το χάσει. Δεν ήταν καθόλου εύπορος. Είχε πάρει σχεδόν όλες τις οικονομίες του από την τράπεζα και τις είχε επενδύσει μάλλον βιαστικά. Δεν ήταν περίεργο λοιπόν που ανησυχούσε μέρα νύχτα. Η ανησυχία του εκδηλωνόταν πια με σωματικά συμπτώματα και πάθαινε κατάθλιψη.

Κατάφερα τελικά να του δείξω ότι μπορεί το ποσό να χανόταν, μα αυτό δεν ήταν και το τέλος του κόσμου. Ήταν νέος σε ηλικία και σε λίγο καιρό θα ξανάβγαζε χρήματα. Επιπλέον, είχε αποκομίσει τεράστιο όφελος από αυτό το ανόητο εγχείρημα, επειδή, ως αποτέλεσμα της εμπειρίας του, είχε γίνει πολύ πιο σοφός. Και, το πιο σημαντικό, εξακολουθούσε να έχει τη δουλειά του και την υγεία του κι απλώς έχανε ένα χρηματικό ποσό, το οποίο θα μπορούσε να συγκεντρώσει πάλι σε μερικά χρόνια. Παρ’ όλα αυτά, εκείνος επέμενε στην ιδέα ότι αυτό που του συνέβη ήταν φριχτό και θα ’πρεπε να το σκέφτεται και να ανησυχεί συνέχεια. Για κάποιες βδομάδες, η στάση του παρέμεινε ίδια κι απαράλλαχτη. Μόνο όταν αναγνώρισε ότι επρόκειτο για νευρωσική αντίληψη, άρχισε να αλλάζει συμπεριφορά.

Οι άνθρωποι πάντα επιμένουν ότι, αν μπορούν να προβλέψουν τις άσχημες συνέπειες, έχουν το δικαίωμα να αναστατώνονται φοβερά. Το ερώτημα είναι γιατί; Γιατί να πρέπει να ταράζονται τρομερά, μόνο και μόνο επειδή τους τυχαίνουν δυσάρεστα πράγματα; Αυτή η πιθανότητα υφίσταται κάθε μέρα στη ζωή μας. Όταν ξυπνάμε, δεν έχουμε την παραμικρή ιδέα τι οδυνηρά γεγονότα μπορεί να μας τύχουν. Θα πρέπει να εστιαζόμαστε διαρκώς σ’ αυτά; Δεν έχουμε καμιά πίστη στην ικανότητά μας να τα ξεπεράσουμε; Πρέπει να αναστατωνόμαστε από κάθε δυσάρεστο συμβάν; Δεν έχουμε καμιά δυνατότητα επιλογής για το αν θα ταραχτούμε ή όχι; Φυσικά και έχουμε. Δεν είναι αλήθεια ότι πρέπει διαρκώς να εστιαζόμαστε στους κινδύνους, από τη στιγμή που έχουμε κάνει ό,τι μπορούμε για να τους μειώσουμε.

Ο περισπασμός είναι πολλές φορές ένας από τους καλύτερους τρόπους για να διώξετε τη νευρικότητα. Θυμάμαι ένα φίλο μου που του έκαναν αγωγή για ένα ποσό Λ πολύ μεγαλύτερο από αυτό που του κάλυπτε η ασφάλειά του. Ωστόσο, εκείνος προσέλαβε ένα δικηγόρο κι έπειτα δεν επέτρεψε σε κανέναν από την οικογένειά του να αναφερθεί ξανά στο συγκεκριμένο ζήτημα. Κανείς δεν μιλούσε γι’ αυτό – όσο λιγότερα λέγονταν, τόσο το καλύτερο. Κι ακριβώς επειδή κανείς δεν χο κουβέντιαζε, τους ήταν πιο εύκολο να αποσπάσουν την προσοχή τους από αυτό το απειλητικό πρόβλημα και να ασχοληθούν με άλλα πράγματα.

Πέρασαν πολλοί μήνες ώσπου να εκδικαστεί η υπόθεση και τελικά το ποσό που έπρεπε να πληρώσει ο φίλος μου δεν ήταν τόσο μεγάλο. Αν όμως δεν είχε στρέψει την προσοχή του σε άλλα ζητήματα, θα αισθανόταν εξαιρετικά φοβισμένος όλο αυτό το διάστημα. Όποτε σκεφτόταν την αγωγή, έκανε νοερούς υπολογισμούς. Αν αυτό το κόλπο δεν έπιανε, τηλεφωνούσε σε κάποιον ή πήγαινε σινεμά ή διάβαζε βιβλία. Ασχολιόταν με οτιδήποτε μπορούσε να του αποσπάσει την προσοχή. Αν στην αρχή ο περισπασμός δεν πετύχαινε, εκείνος επέμενε κι υποκρινόταν ότι η δουλειά που έκανε τον απορροφούσε τόσο πολύ, ώσπου όντας τον απορροφούσε για κάποιο διάστημα. Όσο περισσότερες φορές το έκανε αυτό, τόσο πιο πολύ διαπίστωνε πως δεν σκεφτόταν το πρόβλημά του κι αμέσως αισθανόταν ανακούφιση.

Είναι αδύνατον να ταραχτείτε για κάτι αν δεν το σκέφτεστε. Αν οι σκέψεις εστιάζονται σε κάτι ευχάριστο αντί σε κάτι δυσάρεστο, δεν πρόκειται να ενοχληθείτε πιεσμένοι κι αν αισθάνεσθε. Αν σκέφτεστε έναν ποδοσφαιρικό αγώνα αντί για μια μήνυση, τότε μπορεί να αντιμετωπίζετε εκατό μηνύσεις και να μη σας ταράξει καμία από αυτές, μόνο και μόνο επειδή οι σκέψεις σας θα εστιάζονται αλλού. Για να ταραχτούμε με κάτι, θα πρέπει να το σκεφτόμαστε. Το ίδιο ισχύει και με την όραση. Αν αποστρέψω το βλέμμα μου από κάτι δυσάρεστο, δεν θα μπορώ να δω όχι μόνο αυτό αλλά ούτε και κάποια ευχάριστα πράγματα. Μπορώ να βλέπω προς μία μόνο κατεύθυνση κάθε φορά. Αρα είμαι σε θέση να αποκλείσω οτιδήποτε ενοχλητικό, αν έτσι θέλω. Μπορώ να κάνω νοερά ακριβώς το ίδιο. Αν δεν μ’ αρέσει αυτό που σκέφτομαι, τότε μπορώ να εστιαστώ αλλού. Αν κατευθύνω τις σκέψεις μου σε κάτι πραγματικά ευχάριστο, τότε δεν μπορώ να ταραχτώ με κάτι δυσάρεστο.

Στην αρχή θα δυσκολευτείτε να αμφισβητήσετε τη νευρωσική ιδέα πως θα ’πρεπε να αναστατώνεστε από δυσοίωνα γεγονότα. Ωστόσο, μπορείτε να ξεπεράσετε αυτή την αντίληψη και με διαρκή προσπάθεια μπορείτε να την εξαλείψετε, ώσπου κάποια μέρα θα διαπιστώσετε πως δεν την πιστεύετε. Και τότε θα είστε σε θέοη να αντιμετωπίζε¬τε σοβαρά ζητήματα με πολύ ήρεμο τρόπο.

boro.gr