Τα πρόσφατα γεγονότα με τη σφοδρή κακοκαιρία και τον εγκλωβισμό χιλιάδων ανθρώπων ανέδειξαν, εκτός των άλλων, το πόσο ευάλωτος είναι ο ανθρώπινος οργανισμός στα φυσικά φαινόμενα και ειδικότερα στο ψύχος.
Η έκθεση ενός απροετοίμαστου ανθρώπου σε ψύχος, που υπερβαίνει την ικανότητα των μηχανισμών θερμορύθμισης του σώματος του, προκαλεί υποθερμία. Υποθερμία μπορούν να υποστούν άνθρωποι που παγιδεύονται στα οχήματά τους, άστεγοι, κυνηγοί, κολυμβητές, φίλοι των χειμερινών και των θαλάσσιων σπορ.
Το σώμα μας διατηρεί μια «στενή» θερμορύθμιση μεταξύ 36,5C – 37,5C. Αυτό είναι εφικτό μέσω της αύξησης παραγωγής θερμότητας (σύσπαση μυών, τρέμουλο) που μπορεί να αυξηθεί 2-5 φορές και μέσω της μείωσης απώλειας θερμότητας (περιφερική αγγειοσύσπαση). Τα συστήματα που πλήττονται στην υποθερμία είναι το κεντρικό νευρικό σύστημα και το καρδιαγγειακό. Ευάλωτους μηχανισμούς θερμορύθμισης έχουν οι ηλικιωμένοι, τα παιδιά (μεγάλη επιφάνεια σώματος σε σχέση με τη μάζα τους), οι πάσχοντες από νευρομυϊκές παθήσεις (εγκεφαλικό, σκλήρυνση κατά πλάκας, μυοπάθειες, Parkinson), ενδοκρινικές παθήσεις (υποφυσιακή ανεπάρκεια, υποθυρεοειδισμό), όσοι λαμβάνουν καρδιολογικά φάρμακα (όπως β-blockers, ανταγωνιστές διαύλων ασβεστίου, κεντρικώς δρώντα αντι-υπερτασικά), νευρολογικά φάρμακα (όπως νευροληπτικά, υπνωτικά, ηρεμιστικά) καθώς και όσοι κάνουν κατάχρηση αλκοόλ.
Ιδιαίτερα σοβαρή και ταχύτατη είναι η υποθερμία στο νερό καθώς η απώλεια θερμότητας είναι 30 φορές μεγαλύτερη σε σχέση με τον αέρα.
Η ήπια, μέτρια ή σοβαρή υποθερμία
Η υποθερμία αξιολογείται ως ήπια, μέτρια ή σοβαρή, αναλόγως της εσωτερικής θερμοκρασίας ή θερμοκρασίας του στόματος ή του ορθού πιο αντιπροσωπευτική της εσωτερικής θερμοκρασίας.
Ήπια (32C – 35C): Ο ασθενής εμφανίζει τρέμουλο, διαταραγμένη κρίση, αμνησία, δυσαρθρία (μοιάζει συχνά με εγκεφαλικό), αύξηση συχνότητας αναπνοών, απάθεια, ταχυκαρδία.
Μέτρια (28C – 32C): Ο ασθενής εμφανίζει διαταραχές συμπεριφοράς όπως διέγερση ή και παράδοξη αφαίρεση των ρούχων του. Ακολουθεί λήθαργος. Σε αυτή τη θερμοκρασία υπάρχει κίνδυνος για κολπική μαρμαρυγή και κοιλιακή ταχυαρυθμία. Συχνά αρκετοί ασθενείς έχουν εικόνα εγκεφαλικού θανάτου.
Σοβαρή (<28C): Οι περισσότεροι είναι κωματώδεις, με συμπτώματα πνευμονικού οιδήματος, ολιγουρίας, υπότασης, δυσκαμψίας και διάχυτης ενδαγγειακής πήξης.
Πώς αντιμετωπίζεται
Η αντιμετώπιση της υποθερμίας είναι μια ιατρική πρόκληση. Επί τόπου αφαιρούμε τα βρεγμένα ρούχα και σκεπάζουμε με μάλλινες κουβέρτες ή χρησιμοποιούμε ειδικές σακούλες σαν υπνόσακους. Οι διασώστες μπορούν να τοποθετήσουν ζεστά μπουκάλια με ορούς ή με νερό στις μασχάλες του ασθενούς, που έχουν ζεστάνει σε φούρνο μικροκυμάτων στους 45C – 60C.
Συχνά οι ασθενείς με υποθερμία μοιάζουν νεκροί, γι αυτό η προσπάθεια ανάνηψης δε πρέπει να σταματήσει μέχρι να επιτευχθεί φυσιολογική θερμοκρασία. «Ένας νεκρός από υποθερμία δεν είναι νεκρός αν δεν είναι ένας ζεστός νεκρός» όπως γνωρίζουν οι διασώστες.
Ακολουθεί διακομιδή του ασθενούς σε νοσοκομειακή δομή όπου μπορούν να αντιμετωπισθούν οι καρδιαγγειακές επιπλοκές και να συνεχισθεί η προσπάθεια επαναφοράς της θερμοκρασίας στο φυσιολογικό επίπεδο με πιο επιθετικούς τρόπους, όπως η χορήγηση θερμών ενδοφλέβιων υγρών και παραγώγων αίματος και οι πλύσεις στομάχου με θερμούς ορούς.
Λαμβάνοντας υπόψη τις σοβαρές συνέπειες της υποθερμίας, θα πρέπει να αποφεύγονται παρόμοιες καταστάσεις ή αν δεν μπορούν να αποφευχθούν, να είμαστε προετοιμασμένοι για ένα τέτοιο ενδεχόμενο.
Κωνσταντίνος Σταυρόπουλος: Παθολόγος
