του Ξενοφώντα Τσούκαλη, Μ.D., medlabnews.gr iatrikanea
Η χολολιθίαση συνιστά μια πολυπαραγοντική νόσο με κυριότερους προδιαθεσικούς παράγοντες το φύλο, την ηλικία, την παχυσαρκία, τη κατανάλωση αλκοόλ και καφεΐνης και την χαμηλή σωματική δραστηριότητα.
Όσο αφορά τους διατροφικούς παράγοντες έχουν συσχετιστεί θετικά με την εμφάνιση χολόλιθων η χαμηλή διαιτητική πρόσληψη βιταμίνης C, ασβεστίου και φυτικών ινών, η υψηλή κατανάλωση θερμίδων και απλών σακχάρων καθώς και οι απότομες αλλαγές σωματικού βάρους.
Τα τελευταία χρόνια το ενδιαφέρον του επιστημονικού χώρου στρέφεται στην διεξοδικότερη διερεύνηση της αλληλεπίδρασης των προδιαθεσικών παραγόντων στη εμφάνιση χολόλιθων, προκειμένου να διατυπωθούν οδηγίες πρόληψης της παθολογικής αυτής κατάστασης. Μελέτες έχουν δείξει ότι η μέτρια κατανάλωση καφέ και αλκοόλ σχετίζεται αρνητικά με το σχηματισμό χολόλιθων σε ενήλικες, ενώ αντίθετα η καθιστική ζωή και η παχυσαρκία βοηθούν στην εμφάνιση χολολιθίασης
Η χολή είναι ένα βλεννώδες υγρό με κίτρινο, καφέ ή πράσινο χρώμα. Ο φυσιολογικός ρόλος της χολής είναι, αφ’ ενός μεν να βοηθά στη πέψη και απορρόφηση των λιπών και αφ’ ετέρου δε να παίζει ρόλο φορέα για την απέκκριση από το σώμα των προϊόντων διάσπασης της αιμοσφαιρίνης (των χολοχρωστικών που προέρχονται από τους μεταβολίτες της αιμοσφαιρίνης, χολοπροσίνη και χολερυθρίνη), διαφόρων οργανικών συστατικών του οργανισμού, φαρμάκων, αλλά και της περίσσειας του ασβεστίου. Τα όξινα ανθρακικά (HCO3-) της χολής συμβάλλουν στη ρύθμιση του pH του εντερικού υγρού, εξουδετερώνοντας το οξύ στο δωδεκαδάκτυλο.
Η χοληδόχος κύστη είναι ένα μικρό, σε σχήμα αχλαδιού όργανο, με μέγεθος περίπου 10 εκατοστών. Βρίσκεται κάτω από το συκώτι στο δεξιό πάνω μέρος της κοιλιάς. Τα προβλήματα στην χοληδόχο κύστη συνήθως προκαλούνται από την παρουσία χολολίθων – (Χολολιθίαση): μικρές σκληρές μάζες που σχηματίζονται στην χοληδόχο κύστη ή στον χοληδόχο πόρο. Η δημιουργία λίθων στην χοληδόχο κύστη (χολολιθίαση) οφείλεται στην στερεοποίηση των υγρών της χοληδόχου κύστης και στη μετατροπή τους σε λίθους, που μπορεί να προκαλέσουν έντονο πόνο και σε ορισμένες περιπτώσεις απαιτούν χειρουργική αφαίρεση της κύστης (χολοκυστεκτομή)
Υπάρχουν ορισμένοι παράγοντες κινδύνου για την ανάπτυξή τους. Αυτοί είναι:
το γυναικείο φύλο,
ο διαβήτης,
η ηλικία (άνω των 60 ετών),
η εγκυμοσύνη,
η λήψη αντισυλληπτικών χαπιών,
τα περιττά κιλά,
η αυξημένη χοληστερόλη,
η πρόσφατη απώλεια πολλών κιλών, και
το οικογενειακό ή προσωπικό ιστορικό χολολιθίασης.
Ο ρόλος της διατροφή στον σχηματισμό των χολολίθων.
Η διατροφή φαίνεται να επηρεάζει το σχηματισμό χολόλιθων, τροποποιώντας είτε τη κινητικότητα της χολής είτε τη σύσταση αυτής σε λιπίδια. Στις περισσότερες μελέτες οι ερευνητές επικεντρώθηκαν στους ακόλουθους διατροφικούς παράγοντες:
Oι χολόλιθοι αυξάνουν
Δίαιτες υποθερμιδικές – Aπώλεια βάρους
Άτομα που ακολουθούν πολύ υποθερμιδικές δίαιτες, προκειμένου να επιταχύνουν την απώλεια βάρους μπορούν να εμφανίσουν χολόλιθους. Στα άτομα αυτά παρατηρείται μειωμένη κατά 40-50% έκκριση χολικών οξέων και μείωση των φωσφολιπιδίων, η οποία οδηγεί σε μικρότερο απαιτούμενο χρόνο σύνθεσης κρυστάλλων χοληστερόλης. Οι συνέπειες των υποθερμιδικών και χαμηλών σε λίπος διαιτών στη σύσταση των χολικών λιπιδίων εξαρτάται από την ισορροπία της αυξημένης επαναπορρόφησης της ηπατικής χοληστερόλης και αλλαγές στην σύνθεση ηπατικής χοληστερόλης και την έκκριση χολικών οξέων.
Πρωτεΐνες και λίπος,
Η υπερβολική κατανάλωση λίπους και ιδιαίτερα κορεσμένων λιπαρών οξέων φαίνεται να σχετίζεται άμεσα με την ανάπτυξη χολόλιθων. Αντιθέτως, τα τελευταία χρόνια αποδεικνύεται η προστατευτική δράση των πρωτεϊνών φυτικής προέλευσης ενάντια στη χολολιθίαση. Τα υψηλά επίπεδα τριγλυκεριδίων πλάσματος και τα χαμηλά επίπεδα HDL-χοληστερόλης πλάσματος σχετίζονται με μεγαλύτερο κίνδυνο για χολολιθίαση.
Απλά σάκχαρα
Η υψηλή κατανάλωση απλών σακχάρων οδηγεί σε αύξηση της σύνθεσης ηπατικής χοληστερόλης και αύξηση της ινσουλίνης, φαινόμενα τα οποία σχετίζονται με τη χολολιθίαση
Οι χολόλιθοι μειώνονται με:
Ω-3 λιπαρά οξέα
Η διαιτητική πρόσληψη μονο- και πολυακόρεστων λιπαρών οξέων αναστέλλει το σχηματισμό χοληστερινικών χολόλιθων. Το λινελαϊκό και το ελαϊκό οξύ σχετίζονται ισχυρά με χαμηλότερο κίνδυνο χολολιθίασης. Η πρόσληψη ω-3 λιπαρών οξέων μειώνει σημαντικά το κίνδυνο στεφανιαίας νόσου και το δείκτη κορεσμού της χοληστερόλης (CSI) ασθενών με χολολιθίαση. Παράλληλα, σταθεροποιεί το CSI και το χρόνο σύνθεσης χολόλιθων (NT) σε παχύσαρκες γυναίκες κατά τη διάρκεια απώλειας βάρους, προλαμβάνοντας έτσι το σχηματισμό χοληστερινικών χολόλιθων.
Η απότομη απώλεια βάρους, αποτέλεσμα διαιτητικής ή χειρουργικής θεραπευτικής παρέμβασης σε παχύσαρκους ασθενείς, συνεπάγεται γρήγορο σχηματισμό συμπτωματικών χοληστερινικών χολόλιθων. Παράλληλα, ακολουθείται από αύξηση του δείκτη κορεσμού της χοληστερόλης (CSI). Η πρόσληψη ω-3 λιπαρών οξέων κατά τη διάρκεια προσπάθειας απώλειας βάρους φαίνεται να αποτρέπει την εμφάνιση χολολιθίασης
Φυτικές ίνες
Έχει αποδειχτεί ότι ορισμένες φυτικές ίνες εμποδίζουν την επαναπορρόφηση των χολικών οξέων στο τελικό ειλεό, μειώνοντας με τον τρόπο αυτό την εντεροηπατική τους κυκλοφορία.
Βιταμίνη C
Το ασκορβικό οξύ (βιταμίνη C) είναι μια υδατοδιαλυτή βιταμίνη και δρα γενικά ως αντιοξειδωτικό σε υδατικά διαλύματα όπως το αίμα και το εσωτερικό του κυττάρου. Η ανεπάρκεια σε ασκορβικό οξύ έχει σχετιστεί με μειωμένη ηπατική βιοσύνθεση της χοληστερόλης και χαμηλά επίπεδα χοληστερόλης στο αίμα. Επίσης, θεωρείται ότι υψηλά επίπεδα ασκορβικού οξέος αυξάνουν το καταβολισμό της χοληστερόλης σε χολικά οξέα, προλαμβάνοντας το σχηματισμό χοληστερινικών χολόλιθων.
Ασβέστιο
Tο ασβέστιο αποτελεί συστατικό των περισσότερων χολόλιθων. Θεωρείται ότι το ασβέστιο μειώνει το κορεσμό της χολής με χοληστερόλη επαναπορροφώντας τα δευτερεύοντα χολικά οξέα από το κόλον. Μάλιστα έχει διατυπωθεί η άποψη ότι μια δίαιτα πλούσια σε ασβέστιο μπορεί να μειώσει σημαντικά το κίνδυνο ανάπτυξης χολόλιθων
Καφεΐνη
Η κατανάλωση καφέ επιδρά σε αρκετές διεργασίες του ήπατος και της χοληδόχου κύστης, οι οποίες εμπλέκονται στο σχηματισμό χοληστερινικών χολόλιθων. Η καφεΐνη καθώς και άλλα συστατικά του καφέ διεγείρουν την έκκριση χολοκυστοκινίνης, αυξάνουν τη σύσπαση της χοληδόχου κύστης, αναστέλλουν την απορρόφηση χολικού υγρού, μειώνουν τη κρυστάλλωση της χοληστερόλης στη χολή και πιθανώς αυξάνουν τη κινητικότητα του εντέρου. ο καφές δρα προληπτικά στην εμφάνιση συμπτωμάτων από χολόλιθους. Ο κωλικός της χοληδόχου κύστης, το πιο κοινό σύμπτωμα της χολολιθίασης, θεωρείται ότι προέρχεται από προσωρινή παρεμπόδιση του κυστικού πόρου. Θεωρητικά, η ισχύς της σύσπασης της χοληδόχου κύστης, τα σχετικά μεγέθη των χολόλιθων καθώς και το εύρος του κυστικού πόρου προσδιορίζουν την εμφάνιση κωλικού. Πιθανολογείται ότι η καφεΐνη αυξάνει τη σύσπαση της χοληδόχου κύστης και τη ροή της χολής, αλλά παραμένει αβέβαιος ο τρόπος πρόληψης συμπτωμάτων
Aλκοόλ
H αύξηση πρόσληψης αλκοόλ σχετίζεται με μονοτονική μείωση του κινδύνου χολοκυστεκτομής. Σε όλα τα είδη αλκοολούχων ποτών (κρασί, μπύρα, λικέρ) φάνηκε σημαντική μείωση του σχετικού κινδύνου. Πιθανώς η αντίστροφη συσχέτιση της κατανάλωσης αλκοόλ να σχετίζεται περισσότερο με τα αρχικά στάδια του σχηματισμού χολόλιθων και λιγότερο με τη πρόληψη χολοκυστίτιδας, όπου έχει ήδη προηγηθεί η σύνθεσή τους.
ΤΡΟΦΕΣ ΠΟΥ ΕΠΙΤΡΕΠΟΝΤΑΙ ΣΤΗΝ ΧΟΛΟΛΙΘΙΑΣΗ:
Αποβουτυρωμένο γάλα, αφρόγαλα χωρίς λίπος, γιαούρτι και τυρί άπαχα, σούπες χωρίς λίπος, αναψυκτικά, καφές, τσάι, κρέατα άπαχα, ψητά ή βρασμένα, πουλερικά ψητά, ψάρια άπαχα, ψητά ή βρασμένα, το λευκό του αυγού, ελεύθερα, ολόκληρο το αυγό βραστό, πατάτες ψητές ή βραστές χωρίς λίπος, όσπρια μαγειρεμένα ελαφρά χωρίς λίπος, μακαρόνια χωρίς λιπαρές σάλτσες, ψωμί χωρίς λίπος όλων των ειδών, όλα τα λαχανικά φρέσκα ή ωμά ή μαγειρεμένα ελαφρά, όλοι οι χυμοί φρούτων και λαχανικών, φρούτα κυρίως τα εσπεριδοειδή, γλυκά και κέικ με αποβουτυρωμένο γάλα και με το λευκό του αυγού, ζελέ φρούτων, κρέμα από αποβουτυρωμένο γάλα, κράκερς, ρύζι, μέλι, μαρμελάδες, αλάτι, μουστάρδα, αρωματικά βότανα.
ΤΡΟΦΕΣ ΠΟΥ ΑΠΑΓΟΡΕΥΟΝΤΑΙ ΣΤΗ ΧΟΛΟΛΙΘΙΑΣΗ:
Πλήρες και σοκολατούχο γάλα, γιαούρτι και τυρί από πλήρες γάλα, όλα τα οινοπνευματώδη, ρόφημα κακάο-σοκολάτας, λιπαρές σούπες, χοιρινό, λουκάνικα, σολωμός, μπέικον, σαλάμι, παστουρμάς, σάντουιτς, τοστ, χάμπουργκερ, όλες οι κονσέρβες ψαριών με λίπος, πατάτες τηγανητές, πατατάκια, γαριδάκια, ζυμαρικά με λιπαρές σάλτσες, ψωμοειδή με λίπος, σουφλέ λαχανικών και άλλα, σοκολάτα, ξηροί καρποί, πιπέρι, όσπρια κονσερβοποιημένα με λίπος, καρύδα, ελιές, περισσότερα από 1 αυγό την ημέρα τηγανητό.
Ξενοφώντα Τσούκαλη
Dr.
PhD
