του Κωνσταντίνου Λούβρου, M.D., medlabnews.gr iatrikanea
Το μάτι και το βλέφαρο καλύπτεται από μια μεμβράνη που το προστατεύει και λέγεται επιπεφυκότας (ο άσπρος χιτώνας του ματιού).
Τα ερεθισμένα μάτια φαίνονται να «κοκκινίζουν», διότι τον ερεθισμό τους συνοδεύει ερυθρότητα, που οφείλεται σε διαστολή των αγγείων, που βρίσκονται στη μεμβράνη. Αν αυτή η μεμβράνη, που καλύπτει το μπροστά μέρος του ματιού εκτός από τον κερατοειδή, φλεγμαίνει, τότε η κατάσταση καλείται επιπεφυκίτιδα.
Η επιπεφυκίτιδα είναι η φλεγμονή του επιπεφυκότα η οποία χαρακτηρίζεται από αγγειοδιαστολή (κοκκίνισμα του ματιού) και οίδημα.
Η επιπεφυκίτιδα είναι μία πολύ συχνή πάθηση. Το μάτι φαίνεται «κόκκινο» λόγω της υπεραιμίας (διαστολής αγγείων) που είπαμε και συνήθως υπάρχουν εκκρίσεις («τσίμπλα» ή δάκρυα). Οι εκκρίσεις, που είναι πιο πολλές το πρωί όταν ξυπνάμε, συνήθως «κολλάνε» και τα βλέφαρα. Έτσι, το πρωί έχουμε εκκρίσεις, κολλημένα βλέφαρα, κόκκινο μάτι και ένα αίσθημα ότι έχουμε ένα «ξένο σώμα» μέσα στο μάτι. Βέβαια, δεν αποκλείεται να έχουμε κάποιο ξένο σώμα, αλλά συνήθως το αντιλαμβανόμαστε αν κάτι «μπήκε» ή «κτύπησε» το μάτι μας.
Ανάλογα με το πόσο διαρκεί η φλεγμονή την διακρίνουμε σε χρόνια και οξεία επιπεφυκίτιδα. Ετσι μια χρόνια επιπεφυκίτιδα διαρκεί πάνω από 3 εβδομάδες. Τα συμπτώματα της οξείας επιπεφυκίτιδας είναι συνήθως πιο βαριά από την χρόνια.
Τις χωρίζουμε σε λοιμώδεις και μη λοιμώδεις ανάλογα με το αν ευθύνεται ή όχι κάποιος μικροοργανισμός (βακτήριο, ιός, μύκητας, παράσιτο) για την εμφάνισή της. Οι λοιμώδεις επιπεφυκίτιδες χαρακτηρίζονται κυρίως από την πυώδη έκκριση των ματιών δηλ. το τσίμπλιασμα το οποίο είναι συνεχές και άφθονο συνήθως, ειδικά στις βακτηριακές επιπεφυκίτιδες. Αντίθετα, όταν η έκκριση είναι λίγη και διαφανής τότε το πιθανότερο βρισκόμαστε μπροστά σε μια μη λοιμώδη επιπεφυκίτιδα. Οι μη λοιμώδεις επιπεφυκίτιδες διακρίνονται σε αλλεργικές, και σε ξηρές (λόγω έλλειψης δακρύων). Οι αλλεργικές οφείλονται στην αντίδραση των ματιών σε κάποιο παράγοντα που ερεθίζει τον ανοσοποιητικό μας σύστημα. Συνήθως υποφέρουμε από έντονη φαγούρα και τα βλέφαρα συχνά πρήζονται (οίδημα). Μπορεί να οφείλονται στο περιβάλλον και συνήθως προσβάλλονται και τα δύο μας μάτια ή μπορεί να οφείλονται και σε τοπικά αίτια (κολλύρια, αλοιφές, μακιγιάζ, φακοί επαφής κ.α.)
Το «κόκκινο» μάτι από επιπεφυκίτιδα μπορεί να εμφανίσει διάφορη βαρύτητα, εάν π.χ. είναι από βακτήριο (μικρόβιο), συνήθως έχουμε μεγάλη αντίδραση φλεγμονής (πολύ «κόκκινα» μάτια σαν να «στάζουν αίμα», πολλές εκκρίσεις. Η προσβολή του βλεννογόνου, που είπαμε καλείται επιπεφυκότας, από ιούς (αδενοϊούς), μπορεί να προκαλέσει έντονη σε συμπτώματα επιπεφυκίτιδα με οίδημα των βλεφάρων, μεγάλη δακρύρροια και συμμετοχή του κερατοειδούς, σε μια πάθηση πολύ μεταδοτική, που μπορεί να διαρκέσει για εβδομάδες ή ακόμα και μήνες και που είναι πιθανό να επηρεάσει μόνιμα την όραση. Όταν μαζί με τον επιπεφυκότα, προσβάλλεται και ο κερατοειδής (ο διαφανής χιτώνας του ματιού) έχουμε την λεγόμενη κερατοεπιπεφυκίτιδα. Αυτό συμβαίνει πιο συχνά στις ιογενείς λοιμώξεις, τα συμπτώματα είναι πιο βαριά και μπορεί να προκληθεί και πτώση της όρασης αν προσβληθεί το κέντρο του κερατοειδούς. Οι πιο βαριές μορφές του είδους είναι η επιδημική κερατοεπιπεφυκίτιδα (οφείλεται σε αδενοϊούς) και η ερπητική κερατοεπιπεφυκίτιδα (οφείλεται στον ιό του έρπη).
Αν υπάρχει αλλεργία (σε παιδιά κυρίως την άνοιξη) τότε είναι λιγότερο κόκκινος ο επιπεφυκότας και υπάρχει έντονος κνησμός (φαγούρα). Η οξεία αλλεργική επιπεφυκίτιδα χαρακτηρίζεται από αιφνίδια έναρξη, με κνησμό, οίδημα των βλεφάρων και χύμωση (οίδημα) του επιπεφυκότα. Για να προκληθεί η αλλεργική αντίδραση, πρέπει να προηγηθεί επαφή με το αντίστοιχο αλλεργιογόνο. Έτσι, ο ασθενής πρέπει να γνωρίζει τις ουσίες που τον επηρεάζουν, ώστε να τις αποφεύγει, ενώ συνιστάται και η χρήση κολλύριων τεχνητών δακρύων ή πλύσεις με νερό, ώστε να απομακρυνθεί το αλλεργιογόνο, αν έχει ήδη εκτεθεί σε αυτό.
Μπορεί ένα κόκκινο μάτι, όπου η ερυθρότητα εντοπίζεται σε κάποιο σημείο, να οφείλεται σε κάποια μικρή αιμορραγία (δηλ. να έσπασε κάποιο «αγγειάκι» από βήχα, έντονη προσπάθεια, δυνατό «σκούπισμα» του προσώπου, κάποια παθολογική αιμορραγική διάθεση ή και χωρίς κανένα προφανή λόγο). Ονομάζεται υπόσφαγμα και περνάει χωρίς θεραπεία σε μια εβδομάδα περίπου.
Μπορεί τα μάτια μας να μας ενοχλούν και να μας κόβουν, να είναι απλώς ερεθισμένα από χίλια, μύρια αίτια (από τον καπνό σε αίθουσα που καπνίζουν, από τον αέρα, από τη σκόνη κ.ά.). Φυσικά αυτό είναι αθώο και αφού δεν συνοδεύεται από εκκρίσεις, πόνο ή μείωση της όρασης, συνήθως δεν χρειάζεται θεραπεία.
Συμπτώματα
Αυτό που αισθανόμαστε, όταν έχουμε επιπεφυκίτιδα ποικίλει ανάλογα με την μορφή της. Τα πιο συχνά συμπτώματα είναι το τσούξιμο, η αίσθηση ξένου σώματος, παροδική θολότητα της όρασης που καθαρίζει με το ανοιγοκλείσιμο του ματιού, φαγούρα και σε ορισμένες περιπτώσεις πόνος.
Έτσι εκτός από το κόκκινο χρώμα, που δηλώνει επιπεφυκίτιδα, άλλα συμπτώματα είναι:
Αίσθηση ξένου σώματος σε ένα ή και στα δύο μάτια
Κνησμό (φαγούρα) και κάψιμο σε ένα ή και στα δύο μάτια
Κιτρινωπή έκκριση από ένα ή και από τα δύο μάτια
Υπερβολική δακρύρροια από ένα ή και από τα δύο μάτια
Δημιουργία τσίμπλας ή κρούστας κατά τη νύχτα, που δυσχεραίνει το άνοιγμα των ματιών
Εξοίδηση (πρήξιμο) στα βλέφαρα
Θεραπεία
Σε καμιά περίπτωση δεν θα πρέπει να χρησιμοποιήσετε κολλύρια, χωρίς την συμβουλή του οφθαλμιάτρου και ειδικά όταν δεν ξέρετε για τι προορίζεται το κάθε κολλύριο.
Στα φαρμακεία, πωλούνται βέβαια κάποια αντισηπτικά και αγγειοσυσταλτικά σκευάσματα για ήπιες περιπτώσεις που μπορούν να χρησιμοποιηθούν με προσοχή ως πρώτη αντιμετώπιση των συμπτωμάτων. Το κρύο νερό της βρύσης μπορείτε να το χρησιμοποιείτε άφθονα και ανακουφίζει αποτελεσματικά. Αν τα συμπτώματα επιμείνουν η καλύτερη συμβουλή είναι να επισκεφθείτε τον οφθαλμίατρό σας.
Οι βακτηριακές επιπεφυκίτιδες θεραπεύονται με αντιβιοτικά κολλύρια και η διάρκεια θεραπείας είναι από μια έως δύο εβδομάδες και συνεχίζεται εφόσον υπάρχει ένδειξη και το αποφασίσει ο γιατρός.
Οι ιογενείς επιπεφυκίτιδες, όπως όλες οι ιώσεις, δεν έχουν μια συγκεκριμένη θεραπεία που καταπολεμά το αίτιο. Εξαίρεση αποτελεί ο ιός του έρπη για τον οποίο έχουμε συγκεκριμένο φάρμακο για την θεραπεία του αλλά δίνεται εφόσον διαγνωσθεί ο συγκεκριμένος ιός. Για τις υπόλοιπες μη ερπητικές επιπεφυκίτιδες και κερατοεπιπεφυκίτιδες, θα χρειασθεί να κάνουν τον κύκλο τους και η θεραπεία βοηθά στο να μειωθούν τα συμπτώματα. Συνήθως δίνεται ένα μικτό κολλύριο που περιέχει αντιβιοτικό και κορτιζόνη, αλλά δίνεται μόνο από το γιατρό και εφόσον αποκλεισθεί η ερπητική κερατίτιδα διότι η κορτιζόνη προκαλεί επιδείνωση της νόσου
Οι ξηρές κερατοεπιπεφυκίτιδες θεραπεύονται κυρίως με τεχνητά δάκρυα ενώ οι αλλεργικές υποχωρούν με αντιισταμινικά και κορτιζόνη πάντα βέβαια κάτω από ιατρική συμβουλή και παρακολούθηση. Τόσο για την πρόληψη όσο και για την ανακούφιση της οξείας αλλεργικής επιπεφυκίτιδας υπάρχουν αρκετά κολλύρια (αγγειοσυσπαστικά, αντιισταμινικά κλπ.)
Κόκκινα και ερεθισμένα μάτια προκαλεί και η ελαττωμένη παραγωγή δακρύων, ιδιαίτερα συχνή σε γυναίκες της κλιμακτηριακής ή εμμηνοπαυσιακής ηλικίας ή στα πλαίσια ορισμένων συστηματικών παθήσεων. Η θεραπεία συνήθως περιορίζεται στη χορήγηση των κατάλληλων ανάλογα με το αίτιο τεχνητών δακρύων.
Ένα κόκκινο μάτι που πονά, (και ενίοτε δυνατά) μπορεί να κρύβει κάποια πιο σοβαρή πάθηση (όπως οξύ γλαύκωμα, όταν το μάτι είναι σκληρό και η κόρη μεγάλη και βλέπει θολά, καθώς και οξεία ιριδοκυκλίτιδα με πιο έντονη υπεραιμία γύρω από τον κερατοειδή, μικρή κόρη, αντίδραση μέσα στο μάτι και θολή όραση). Μπορεί να έχει τραυματιστεί το «τζάμι του ματιού», ο κερατοειδής, οπότε ο γιατρός με μία χρωστική θα βρει εάν υπάρχει πληγή (έλκος κ.ά.).
ΠΡΟΛΗΨΗ
Περιλαμβάνει:
– το συχνό πλύσιμο των χεριών,
– την χρήση καθαρής γάζας κάθε φορά που σκουπίζετε τα μάτια σας, την οποία θα πρέπει να πετάτε αμέσως, καθώς και την αποφυγή από κοινού χρησιμοποίησης με άλλους οποιουδήποτε πράγματος είναι πιθανόν να έλθει σε επαφή με το μάτια σας, όπως μαντιλάκια, πετσέτες, γυαλιά ηλίου, μεϊκάπ, οφθαλμικές σταγόνες ή μαξιλάρια.
